Percorso

“Sa domo de sos isteddos” De Antonello Carboni

Traduzioni di Tore Cubeddu - Retrato de artista: vida e òperas de Antonio Amore in su documentàriu de su regista aristanesu. de Salvatore Pinna

Antonio AmoreIn sa carriera sua de cineasta Antonello Carboni at fatu pro su prus documentàrios sena boghe over e sena allegas in iscena. Immàgines, petzi immàgines, mudores e gestos. In “Voci della Montagna” (1998), premiadu in su Bizzarri, su gestu assolutu de su fàghere su casu, in “Geronimo” (2000) su pintore Salvatore Garau in s’atu de sa creatzione artìstica, in “Parlami di te” (2003) una una calada rìtmica meda in su sabunadòrgiu de su putzu Sanna, in “Sisters” (2004), sos mètodos antigos de su traballu de su pane in Kurdistan.

Sunt custas sas tareas de unu caminu longu de imparòngiu e de chirca mai congruida chi sos resurtos sunt: s’atinu a sa natura, a sos logos, a sos gestos, a sos detàllios prus minùgios, sa mirada de s’etnògrafu, sa fotografia esata e significante, atenta a bogare a pìgiu grussuras e cannidururas de sa realidade.

Antonio Amore, opereIn filugrana est semper presente una istrutura narrativa tripartida, chi isse amat mutire neo-aristotèlica. Tecnicamente est unu ischema chi s’artìculat in presentatazione, isvilupu, serrada. In su pianu drammàticu ìmplicat una bisione de su mundu in ue b’at carchi antagonista chi istrobbat una casta de regularifdade de sa vida e chi unu eroe, a fùrriu a su cale si fràigat s’atzione, depet barigare. Custu trobeu podet èssere sa natura, o sinono sos àteros, sas istitutziones, su dimòniu de s’ispiratzione creativa. Sos resurtos sunt de sugestione piessinnada in film belle uniconcetuales comente cussos mentovados in ue non si suspetat una istrutura narrativa chi istat suta. Ma sunt de importu in sos film ue sunt sos personàgios meros e sìncheros e sa sugetividade a s’incarrigare de una dialètica issoro cun su mundu, e chi faghent parte de sa produtzione prus madura de Antonello Carboni.

Antonio Amore, opereGiai in “Provvista familiare” (2006), sa presèntzia de una istrutura drammàtica si faghet prus a forte crara e est crobada cun su tema etotu de s’òpera. Bi sunt tres dimensiones de sa vida de unu pastore de santulussùrgiu, mere de unu majone minore de bacas. S’abilidade in s’ammàniu de su casigiolu dae banda de sa sorre, e s’ammentu de comente fiat sa vida una borta dae parte de sa mama dant intensidade a una chèscia cara a una filera de antagonistas, dae sa Regione a s’Unione Europea, contra a sas cales su pastore-eroe si la pigat in malas.Est intamas unu eroe apaghiadu cun sa vida e irònicu, a su tzentru de su film ùrtimu suo.
Si mutit Antonio Amore, s’acuntessimentu suo est càbida in custa epìgrafe chi introduet su film: “Antonio Amore est nàschidu in Catania in su 1918. Mòidu pro sa gherra de Etiòpia fiat torradu a Roma in su 1946. Fiat devènnidu amigu de Giacomo Balla. Aiat espostu sas òperas suas in medas Gallerias. In su 1964 aiat lassadu sa penìsula e aiat tramudadu in Sardinna de su totu. Inoghe si nche fiat mortu a s’edade de 92 annos”.

Antonio Amore, opereChie est custu artista, pintore, iscultore, poeta sìculo-aristanesu, chi at seberadu sa Sardinna pro semper? Dae ite si nch’est fuidu? Ite fiat chirchende? E ite at agatadu a s’acabu?. Introduidu dae una mera e sìnchera ouverture de chiterra e fiatos, s’òmine, gentile e irònicu: “Mi so postu a bandidare. Unu artista de magra”.
Est su chi bastat pro abbivare sa curiosidade e tènnere gana de bi bìdere a craru. In unu biàgiu tra Sicilia logu de nàschida, Roma logu de sucessos artìsticos, e paritzos logos de s’arribu suo in sardinna, Carboni proa t aisòrvere sos interrogativos. Nde naschet “La casa delle stelle”, unu documentàriu chi est, paris, unu biopic, una averiguada umana, e unu film subra s’arte. Carboni est capassu a ghiare sos paritzos filos de sa narratzione e a organizare sa matèria a tales chi s’ispetadore  potzat lòmpere a si fàghere de sesi un’idea de s’aventura e de su mundu de antonio Amore. Una cosa paret segura: fiat sardu de a beru custu sicilianu, chi at chistidu sa musicalidade originària sua in s’allegatzu, ma chi làstimat s’abrandada de sa traditzione linguìstica sarda, s’omologatzione non cuntrollada.

Antonio Amore, opereCa isse ischit chi si incomintzat a pèrdere sa limba e s’acabat a  nche pèrdere su restu. Vittorio Sgarbi, intervistadu, narat chi unu  sicilianu chi devenit sardu est “unu fenòmenu subrannaturale”. Peroe non s’ischit su proite de custu sèberu de s’artista de andare a Sardigna. In fines forsis no est de importu cussu chi at lassadu e proite. O sinono si podet cumprèndere dae cussu chi at agatadu. Forsis s’imosta est in su contu poèticu e galu ispantadu de unu de sos primos sardos chi Antonio Amore aiat atobiadu e chi l’aiat ospitadu in una domo contonera chi si mutit “S’Isteddu”: ca “cando a su note dormiamus in campagna, in sas notes sena luna, bidiamus totu sos isteddos ruende…”
Su tema tzentrale, si pròpriu si depet chircare, est cussu de sa libertade de s’artista. Cussu lussu o cussa calidade chi faghet inagibile a su potere artìsticu, econòmicu, polìticu. E chi lu giughet a abarrare a tesu dae custu. E custu aspetu est craru in sas allegas suas e in sas òperas suas. Sas pinturas suas, sas isculturas, sas compositziones, cun sèberu narrativu intzertadu, sunt mustradas “en raccourci”. Escluida dae sa tzentralidade temàtica, sunt comente miradas dae su artèfitze issoro de colada, comente passende su pròpriu, personale, museu, aeret fatu osservatziones che a unu cale si siat ispetadore. Sunt formas non naturalìsticas de isculturas e pinturas chi evocant sinnos sardos ma isbeliados in formas allonghiadas e tortigiadas, in espressividade forte e grotesca.

Vittorio SgarbiO in ironia atzuda comente berbeghe-iscultura. Est corcada in su triclìniu in posa lasciva, cortigianesca. Est una Paola Bonaparte de Canova giuta in su sèculu nostru. La reconnoschimus comente roba nostra, petzi chi la bidimus comente no l’amus bida mai. Su film de Antonello Carboni inditat unu cunsideru a s’acabu. Su problema de s’arte est de èssere destinada a no èssere bida si non dae pagos. Tando non b’at sarvesa si non in una segunda vida parallela, in s’ispàtziu de sa visibilidade audiovisiva. Duncas sa pintura si depet fàghere cìnema pro si mustrare. De su restu b’at a èssere finas una cajone si a su comintzu su pintore aiat pedidu a su cineasta petzi unos cantos videoclip chi esserent fissadu e fatu trasmitìbiles a distàntzia sas òperas suas. Pro bona sorte, cun “La casa delle stelle”, abarrat marcada sa mannària umana e morale, s’aventura esistentziale de Antonio Amore chi si faghet personàgiu. E sigomente custa istòria cassat est unu tzèrriu mannu pro sas òperas suas. Benit gana de las bìdere.

11 dicembre 2014

Powered by CoalaWeb

Accesso utenti e associazioni