Zucca, su balore de s'iscritura

Unu contu sardu e universale de pallone e vida. Intervista al regista Paolo Zucca, autore de “L’arbitro. A incuru de Tore Cubeddu.

CLICCA PER LA VERSIONE IN ITALIANO

A faeddare de L'Arbitro de Paolo Zucca est difìtzile pro mea, pro duas resones: sa prima, ca cunPaolo nos connoschimus annos meda, nde connosco sa seriedade, sa capatzidade e sa cumpetèntzia, e onni cosa chi faghet dda bio ischende ca est pensada e resonada dae unu òmine chi at traballadu meda pro lòmpere a sos obietivos suos, meritende totu su chi est regollende; sa segunda, ca in custufilm b'est sa bidda mia, Seneghe, caras connotas e amigos meda. A bìere su bighinu de domo in cussu ischermu mannu de sa sala, in Casteddu, ti faghet unu efetu difìtzile de contare (est una cosa chi non potzo cuare).

Nadu custu potzo afirmare sena dudas ca custu film at a èssere regordadu pro s'ironia sua, pro sa capatzidade de nde bogare a campu in manera inteligente istereòtipos chi ancora como nos portamus in palas sena de resessire a si nde liberare; pro sa capatzidade de contare in manera innovativa sas biddas nostras, sos ligàmenes intre sas persones, e sa fortza chi at postu in campu in contu de professionalidades, sardas e non, pitzinnas, chi - ancora - podent mudare s'àndala de sa polìtica culturale, tzinematogràfica, de custa terra.
In fines, amus detzididu de fàghere una intervista, ponende in evidèntzia prus che totu sa chistione de s' iscritura, chi creo siat a sa base de custu traballu.

Sas rispostas de Paolo (in italianu) sunt bortadas in sardu dae mea etotu.

L'Arbitro est una cummèdia chi ponet fintzas a pensare. Sa religiosidade de s'àrbitru, sa corrutzione, ma fintzas sa nàschida de una disamistade, in Sardigna... Cantu sunt de importu in unu contu che a custu sas lìnias narrativas prus piticas, prus ìntimas?
"Su film incumintzat cun una frase de Camus: "Totu su chi isco de sa vida l'apo imparadu dae su giogu de su pallone". Est una tradutzione semplificada, ca sa frase originale naraiat: "Su pagu chi isco de sa morale e de sos imperativos suos l'apo imparadu dae su giogu de su pallone". Su pallone est unu giogu in ue podet èssere aplicada una lege morale, unu ischema ideale. Custu balet pro sa trama printzipale, in ue s'àrbitru Cruciani tenet ite fàghere cun custa lege - ca isse nde diat a dèpere èssere su custode soberanu - ma la traighet cun cussèntzia e curpa. Balet fintzas pro sas duasiscuadrigheddas, in ue su sensu de giustìtzia de s'antagonista - pro cantu siat prepotente - balet prus de sa cumbenièntzia de sa matessi iscuadra sua. E balet fintzas pro sa disamistade, giusta o isballiada chi siat s'idea morale de referèntzia, est a nàrrere su còdighe de sa vendita barbaritzina. A s'incumintzu de su film aia pòdidu iscrìere fintzas: "Totu su chi isco de sa vida l'apo imparadu dae sas disamistades sardas". Apo chircadu de tènnere sa suta-trama de amore a intro de custa cornissa, ma mi nche est bessida unu pagu dae manos. Ma sas pellìculas - pro bona sorte - non sunt teoremas matemàticos e m'apo cuntzèdidu "una isfritzionada" pro l'illebiare."

In contu de iscenegiadura, cantu est de importu s'iscritura. E cantu t'at agiuadu in su mestieri tuo a èssere partidu dae su mundu de s'iscritura, dae sa narratzione tzinematogràfica?
"S'iscritura est sa parte prus de importu e fintzas sa prus difìtzile e impegnativa de su traballu. A istudiare sa tècnica de s'iscenegiadura est istadu ùtile meda pro mea, non tantu pro ite ca istudiendediventamus prus creativos (diat a èssere bellu, ma no est gasi), ma pro ite ca istudiende diventamusmeres de sos istrumentos chi sunt a fundamentu pro s'anàlisi de unu film e de sos contos. Sos de sos àteros e sos pròpios. Cando iscrio sas iscenas chirco de mi nde ismentigare ca a pustis las apo a dèpere realizare. E bortas meda m'acontesset de m'agatare in su set a mi frastimare a sa sola! Sa cosa istrana est chi fintzas su produtore meu - chi at collaboradu in manera direta a totu sas fases de iscritura de su film - at fatu sa matessi cosa, fintzas in sos frastimos chi sunt sighidos."

Custu contu naschet comente film curtzu chi at tentu fortuna manna. Est istadu difìtzile a mòvere dae cussu concept pro lòmpere a una iscenegiadura pro unu film longu?
"Su chi amus fatu est istadu de iscrìere unu " prequel", chi essat aprofundidu sas istòrias de sos personàgios chi aiamus presentadu in su curtzumetràgiu. Non solu de sos ladrones (s'àrbitru e su ladru de angiones), ca subra de issos fiat postu s'impiantu drammatùrgicu de su curtzumetràgiu, ma fintzas de su campione Matzutzi e de s'allenadore, chi - comente at cussigiadu su produtore - estdiventadu tzurpu (tocat a ischire chi su produtore meu - Amedeo Pagani - est s'iscenegiadore de pellìculas de fama comente Portiere di notte de Liliana Cavani e Io sto con gli ippopotami cun BudSpencer e Terence Hill). Cando deo e sa co-iscenegiadora Barbara Alberti nos semus rèndidos contu chi su film teniat a bisòngiu de una figura de fèmina chi fessat foras dae sos ischemas, amus tzirriadu luego a Geppi, chi at dadu vida a su personàgiu suo non solu comente atritze, ma fintzas comente co-autritze."

Su film est lòmpidu intre sos primos film in Italia, a pustis de su primu fine de chida, ite efetu t'at fatu e cantu est de importu su " botteghino" pro sas prospetivas de su benidore?
"Su film est andende bene meda e nde so cuntentu. In Sardigna b'est istada una reatzione chi podimus paragonare a Titanic, ma intamen in su continente, in unu panorama chi no est de cunfortu po su tzìnema italianu (su 40% de incassu in mancu cuforma a s'annu passadu, chi non fiat de seguru annu de "bacas grassas"), semus bendende sa pedde a caru prètziu. De su restu comente si faghet a cumpètere cun I Puffi, chi mi faghiant ischifu fintzas dae cando fia pipiu? Pro fortuna esistit su faeddu de sa gente chi at bistu sa pellìcula e chi l'at apretziada. Sunt in medas fintzas cussos chi torrant a lu bìere e apo iscobertu ca in Roma una pitzinna l'at bistu 5 bortas! In onni manera, deo apo a chircare de sighire a fàghere film chi dia a chèrrere bìere in sala e a contare istòrias chi mi parent de interessu, sena de pentzare tropu a su marketing o a sas trassas de su mercadu. Fintzas ca non nde dia a èssere capatze. "

In custu film ant traballadu meda pitzinnos sardos, professionistas e non, cantu diat a pòdere èssere manna de a beru sa potentzialidade de su tzìnema in Sardigna?
Diamus a pòdere fàghere mègius de Malta, in ue Spielberg at produidu 6 pellìculas, o a su nessi comente sa Puglia, in ue, gràtzias a sos sèberos abbistos de polìticos inteligentes, in sos ùrtimos annos sunt istadas fatas deghinas de pellìculas. Est pro custa resone chi est nàschidu s'assòtziuMoviementu, in ue mi so iscritu e cun su cale so cumpartzende sas istàntzias printzipales. Faghimus unu esèmpiu: L'Arbitro at tentu dae sa Regione Sardigna e dae sa Film Commission 230.000 èuros e at fatu lòmpere in s'ìsula in manera dereta unu millione e mesu de èuros. Non bi cheret unu matemàticu pro cumprèndere ca su tzìnema, abbaidende prus a in antis de sos aspetos artìsticos e culturales, est unu bellu afàriu pro s'isvilupu econòmicu de unu territòriu.

Vai alla recensione di Elisabetta Randaccio

25 settembre 2013