Onore a una mastra de cìnema

Traduzioni di Tore Cubeddu - Vera Chytilová, inghitzadora de sa Nová Vlna cecoslovaca de sos annos ’60. de Pia Brancadori

Belle tres chidas a como, su 12 de martzu, a 85 annos est morta Vera Chytilová, una de sas registas annoadoras de su cìnema europeu, inghitzadora e autora de giudu de sa Novà Vlna (Unda noa) cecoslovaca de sos primos annos ’60.

Nos agradat a l’ammentare, sighende sos arrastos de sas avanguàrdias cinematogràficas de su cìnema de s’Est Europa, comente una visionària fina de sos rugradis perigulosos, cun sa mirada a isòpiu fritu e comente contadora inganida cun atinu mai ammasedadu. Pagu connota dae su pùblicu ampru de sas salas, siat pro cajones craras acapiadas a sa distributzione de sos film de s’Est inoghe anco nois in s’Ovest, chi pro sa censura forte e longa chi l’at corpida in su Paisu suo, paris a sos cumpàngios de caminu e de traballu, pro cajones polìticas e de polìticas culturales. Est istada una regista de gabbale e apretziada meda: in sos Festival, in sas salas cando est istadu possìbile, in sas coladas televisivas mancari in orarios malos, e in su Paisu suo cando bi l’ant permìtidu.

Inoghe anco nois in Italia carchi colada in Fuori Orario, in su Festival de su cìnema de Pesaro e in su Festival Internatzionale de su Cìnema de sas fèminas de Firenze (ocannu a sa de 35 editziones sua) chi prus bortas l’at acollida e nd’at presentadu su traballu. Nois l’amus pòdida connòschere in ie e pro mèdiu de su traballu  informativu de Silvana Silvestri, crìtica cinematogràfica de Il Manifesto, connoschidora amantiosa de custu cìnema, chi nd’at a s’ispissu sighidu e contadu sas produtzones mègiu, bidas – prus o mancu a manera aventurosa – in sas paritzas rassinnas e mescamente in su Festival de Karlovy Vary. Vera Chytilová,nàschida in su 1929 in Moravia, in su ’61 presentat su mediumetràgiu Il Soffitto (Strop) comente sàgiu de diploma in s’iscola tosta de sa FAMU de Praga, Acadèmia de cìnema, teatru e TV in ue dae su ’57 at istudiadu regia, suta sa ghia porosa de Otakar Vàvra, paris a cussos chi sunt sos cumpàngios suos de aventura: Jan Nemec, Jaromil Jires, Jirí Menzel, Evald Schorm, Ivan Passer e su prus famadu e bonassortadu Milos Forman.
Cun Il Soffitto comintzat “s’unda noa” de su cìnema cecoslovacu intre Praga e Bratislava; sighit in su ’62 Un sacco di Pulci (Pytel blech) in ue a manera simple mustrat unas cantas aprendistas pitzinnas in una fàbrica tèssile, foras de retòrica e in forma documentària de vida de cada die.

Cun Qualcosa d’altro (O necem jinèm) de su ’63, torra cun istile documentarìsticu, mustrat in cuntrapuntu duo acadessimentos esistentziales de duas fèminas ambas imbuddicadas dae s’ideologia sotziale in sos istereòtipos de ruolu e de gènere: una fèmina burghesa discuntenta in sa gàbia de sos tratamentos familiares e una campionessa de ginnàstica in carriera isportiva. In su 1966, a pustis de s’episòdiu “Tavola calda/Il mondo” (Automat Svet) in su film colletivu de sa Nová Vlna Perline subra su fundu (Perlicke na dnu), dae su contigheddu de su (reverde finas issu) Bohumil Hrabal, essit unu de sos film prus famados (distribuidu finas in programmatzione in Italia), Le margheritine (Sedmikrásky, chi at giradu finas comente Daisies) in ue, cun s’agiudu cumpetente e còmplitze de s’iscenògrafa e costumista Ester Krumbachova, ponet in iscena una commèdia burlesqua ispantosa supra duas pitzocas etzèntricas e isconcaditas, cun acadessimentos, costùmenes e rapresentatziones iconoclastas e treulados.

E in su ’69 Il frutto del Paradiso (Ovoce stromů rajských jíme) in ue Eva, cojada cun un’òmine infadosu chi posca essit a campu comente assassinu, chi bochit sas fèminas brundas e marcat su n.6 in sa carena issoro: unu bochidore burocràticu! Chi peroe Eva resessit a ochiere ca non istransit….dae sa potèntzia sua de seberare issa pro sesi sos colores suos… Un casta de salmu a s’imbesse, chi at tentu, a dolu mannu, sa sorte de sinnare su tempus de sa repressione e de sos istrobbos chi andant in fatu a sa isbruncada violenta de su beranu de Praga: issa paris a sos cumpàngios suos de Novà Vlna non ponet in mente; non si nd’andat in esìliu comente unos cantos de isso ant a seberare de fàghere l’ant a tupare sa buca pro 7 annos e istrobbada finas a pustis: pro paritzos annos li vedant de fàghere film, gasi comente est alindada dae sa proietzione de sas pellìculas suas giai fatas. Ma non s’isporat.

Torrat in su 1976 cun Il gioco della Mela (Hra e Jablko) contende sos cotos suos distòpicos de vida fitiana: inoghe nos mustrat una infermiera de orìgine in su mundu de sa massaria chi traballat in unu ispidale fritu e impersonale ue s’innamorat de unu ostètricu collega suo e fastigiadore, chi si nde ischìrriat e andat a si chircare sa vida sua, sa chi li deghet de prus, mancari sas dificultades, istrobbos e fatzifrassos. E in sos annos at posca sighidu, nontamas sas dificultades e sa graesa de sa normalizatzione, cun una filera de film, a pònnere suta sa mirada sua befiana istilemas e ruolos, cun s’alenu de fèmina de gabbale e apaghiada.

'Comente in su prus reghente Pleasent Moments (Hezké chvilky bez záruky) de su 2006  in ue unapsichiatra indipendente e emancipada, Hana, ascurtat a totus sos chi sunt in s’istùdiu suo e iscàrrigant subra de issa sos problemas issoro afetivos, familiares, de traballu e cada genia de discuntentu: su film est unu caleidoscòpiu de sas còmicas, tràgicas e banales acuntèssidas de sa vida. Una creze rapresentativa de problemas, dudas e timorias chi iscudent sas soledades de sos individuos, posta in iscena cun istile nodidu e unu umorismu dae sas mastras de su cìnema europeu. <dae su catàlogu de su L.I.D/Firenze 2008 www.laboratorioimmaginedonna.it >
“In Karlovy Vary in su 2008 amus pòdidu gosare de unu spot suo ispantosu” ammentat Silvana Silvestri: “Sa botza de cristallu chi in fines l’aiant dau pro sa carriera li ruiat e s’arrogaiat e issa chircaiat, cun ironia amarigosa, de l’apitzigare paris cun su nastru adesivu” <Vera Chytilovà. Il cinema dallo stile esplosivo. Silvana Silvestri, Il Manifesto 14.3.2014>



www.criterion.com/films/27854-daisies

15 dicembre 2014